Współczesność

Po 1945 r. motywy i wzory haftu pałuckiego, przenoszone są na współczesne formy użytkowe (serwetki, bieżniki, obrusy, a także na bieliznę pościelową). Podłożem dla białego haftu jest zawsze tkanina lniana w białym, kremowym lub szarym kolorze. Tradycyjne wzory pałuckie, z wiązań band czepców, kryz, halek oraz fartuchów, są adaptowane, często ulegają uproszczeniu i dostosowaniu w zależności od pełnionych funkcji.  Wszystkie hafty wykończone są w półkoliste ząbki lub koronką szydełkową, w tzw. pikotki. Niekiedy zdarza się zastosowanie aplikacji tiulowych. Podstawowe ściegi na współczesnych formach, nie różnią się od spotykanych przy wykonywaniu tradycyjnych haftów.

Zdarza się, iż zastosowanie konkretnego ściegu ma na celu podkreślenie linii rysunku danego motywu, np. linie ciągłe wykonuje się sznureczkiem zamiast ściegiem okrętkowym,  niektóre elementy np. listki i kwiatki wykonuje się na dużym podkładzie, aby haft był bardziej wypukły. Kompozycje wzorów na serwetkach i obrusach rozkładają się najczęściej na brzegach, w rogach oraz pośrodku, ale tak żeby było miejsce na postawienie talerzy. Bieżniki najczęściej mają zahaftowane dwa krótsze boki.

Ważnym czynnikiem wpływającym na kontynuację i rozwój haftu pałuckiego, były kursy hafciarskie prowadzone w latach 70. XX w. przez Halinę Mikułowską. Uczestniczki tych kursów często pracowały w spółdzielni cepeliowskiej „Rzut” w Toruniu. Kolejnym istotnym czynnikiem decydującym o rozwoju tradycyjnego i współczesnego haftu pałuckiego, są organizowane od 1963 r. przez Dom Kultury w Szubinie konkursy na sztukę ludową Pałuk, w którym wzięły udział niemal wszystkie pałuckie hafciarki zdobywając wysokie miejsca.

Pierwszym ośrodkiem po 1945 r., gdzie zorganizowano w latach 1959-1961 pierwsze kursy haftu pałuckiego była Kcynia. Prowadziła je Halina Mikułowska (1917-1998), pracownik Muzeum Etnograficznego w Toruniu, a asystentkami były Klara Prillowa (1907-1991), zasłużona animatorka ludowej kultury pałuckiej oraz Helena Pezacka (zm. 1966), ostatnia hafciarka z rodziny Łapczyńskich. W tym kursie brały udział ze starszych hafciarek: Marta Lutomska (1904-1995), Jadwiga Pawełczak (1905-1986), Janina Kierejewska (1907-1987), Jadwiga Czechowska (1907-1992), Kazimiera Zbierska (1916-1984), Aniela Wełnińska (1916-1998). Natomiast młodszą grupę stanowiły: Bożena Hemerling (1927-2000), Elżbieta Rokicka-Keller (1936-2005), Maria Ochał-Kwiatkowska (1941), Bożena Piechowiak (1948), Ewa Janicka (1959). Później dołączyły Krystyna Sarnowska (1947-2006) oraz Lidia Mikoś-Kierejewska (1955). Kcynia była jeszcze w latach 60. i 70. najbardziej prężnym ośrodkiem hafciarskim na Pałukach . Zawdzięczała to grupie dobrych hafciarek, które miały dostęp do tradycyjnych czepców pałuckich zgromadzonych przez Klarę Prillową,

Domu Kultury w Żninie w latach 70. XX w. stworzył prężne koło hafciarskie, które prowadziła Aniela Nogalska (1903-1993). Tutaj haftowały: Teresa Siadak (1906-1995), Leokadia Jankowska (1909-1996), Maria Wielgosz-Kasperowiak (1913-1998), Klara Marciniak (1914-2000), Irena Ciszak (1916-2018), Izabela Lipońska (1919-1995) A także: Czesława Matwijów (1926), Barbara Musiał (1934), Lucyna Kowalska (1937-2021), Krystyna Pazdan (1943), Lucyna Hareńska (1945), Krystyna Ługiewicz (1948), Grażyna Pazdan-Wiśniewska (1969).

W latach 80. XX w. prężnym ośrodkiem był Szubin, gdzie przy Domu Kultury koło hafciarskie prowadziła Adela Zielińska (1937-2007). Do koła należały: Marianna Harenda (1913-1988), Jadwiga Hodana (1926-1998), Anna Bakaj (1927-1990), Zdzisława Przysiewkowska (1942-2015), Zofia Dams (1946-2011), Halina Kaszewska (1947), Teresa Mężykowska (1952), Emilia Kęsik (1955). Jadwiga Bołka (1940) prowadziła koło hafciarskie przy Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Szubinie w latach 80. XX w., a później koło hafciarskie w Szubińskim Domu Kultury W następnych latach do grona hafciarek dołączyły siostry Bołkówny: Bożena i Małgorzata (bliźniaczki 1967) oraz Maria Kurdelska (1962).

Najstarszą znaną w Wągrowcu hafciarką była Franciszka Nowak (1887-1976). W powstałym w latach 80. XX w. ośrodku hafciarskim  w Wągrowcu do zasłużonych twórczyń należały Helena Tomaszewska (1912-1986), Irena Kaube (1916-2005), Irena Botur (1918-2006), Władysława Patro (1923-1994), Irena Konopa (1925-2005) Seweryna Stelmach (1933).

W 2013 r. przy Muzeum Regionalnym w Wągrowcu powstała grupa 24 hafciarek z Wągrowca i okolic, tworzących adaptacje na współczesne serwety i bieżniki, także stroje. Instruktorem tego koła, od samego początku, jest jedna z najlepszych hafciarek pałuckich Krystyna Ługiewicz (1948) z Bożejewiczek. Prowadzi także, od 18 lat   drugie koło hafciarskie w Rogowie. Hafciarki z Wągrowca to: Wiesława Kotarba (1946), Barbara Kalka (1948), Maria Zagłobińska (1948), Wanda Szewczyk (1950), Irena Zielińska (1950), Emilia Przybylska (1953), Krystyna Różańska (1954), Irena Nogalska (1955), Maria Gruchała (1955), Barbara Nojgebauer (1955), Małgorzata Grygiel (1956), Barbara Bąkowska (1956), Maria Tomczak (1962), Iwona Nowak (1967), Violetta Łochowicz (1967), Renata Adamczyk (1967), Krystyna Bylicka (1967),  Grażyna Zarębska (1971), Anna Janke (1974), Elżbieta Brzezińska (1975), Romana Mucha (1975), Gabriela Gruchała (2010),  Emilia Brand (2010).

Hafciarki